Sự bùng nổ của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ đã đưa không gian mạng trở thành một bộ phận cấu thành không thể thiếu, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng xã hội thông tin và phát triển kinh tế tri thức. Ngày nay, thói quen tìm kiếm thông tin của chúng ta đã thay đổi căn bản, chuyển dịch từ việc tiếp cận tài liệu in ấn vật lý sang tài liệu điện tử, cho phép truy cập trực tiếp toàn văn nhiều tài liệu qua mạng ở bất cứ đâu. Tuy nhiên, giữa biển thông tin mênh mông ấy, kỹ năng quan trọng đầu tiên mà người dùng cần nắm vững là khả năng phân định rạch ròi các loại hình thông tin để có thái độ tiếp nhận phù hợp. Các thông tin xấu độc, xuyên tạc, kích động, thao túng tâm lý đám đông có thể lan truyền với tốc độ rất nhanh, có thời điểm vượt khỏi sự kiểm soát của thiết chế truyền thông.
Các thế lực thù địch triệt để lợi dụng đặc điểm này để tiến hành chống phá Đảng, Nhà nước; thúc đẩy “diễn biến hòa bình” bằng các phương thức phi vũ trang, tinh vi và khó nhận diện.
Việc nhận diện rõ đặc trưng, biểu hiện và cơ chế lan truyền dạng thông tin độc hại này trong bối cảnh hiện nay là cơ sở quan trọng để đánh giá đúng mức độ nguy cơ đối với ổn định chính trị-xã hội. Việc xác lập không gian mạng như một “mặt trận tư tưởng mới” là cơ sở chính trị-pháp lý quan trọng để triển khai đồng bộ các giải pháp bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo đảm an ninh quốc gia và giữ vững ổn định chính trị-xã hội trong điều kiện mới.
Nguy cơ gây mất ổn định chính trị-xã hội
Trong môi trường mà bất cứ cá nhân nào cũng có thể trở thành “nhà sản xuất nội dung”, ranh giới giữa thông tin được kiểm chứng và thông tin bịa đặt trở nên rất mong manh. Các thông điệp dân túy thường được ngụy trang dưới dạng “sự thật bị che giấu”, “thông tin nội bộ”, “bóc trần sự thật”, đánh trúng tâm lý tò mò, nghi ngờ và dễ tin của một bộ phận người sử dụng mạng xã hội. Cùng với đó, thuật toán của mạng xã hội có xu hướng ưu tiên hiển thị những nội dung gây tranh cãi, tạo tương tác mạnh, bởi tương tác càng cao thì lợi ích kinh tế từ quảng cáo càng lớn. Trong khi đó, các thông điệp dân túy lại thường mang tính đánh mạnh vào cảm xúc, vì vậy rất dễ được thuật toán “ưu ái”.
Nguy hiểm hơn, thông qua việc gieo rắc tâm lý hoài nghi, bất mãn, phủ định sạch trơn, dân túy làm một bộ phận cán bộ, đảng viên suy giảm bản lĩnh chính trị, dao động về niềm tin, giảm sút ý chí phấn đấu. Khi niềm tin vào lý tưởng, vào con đường phát triển của Đảng bị lung lay, thì nguy cơ “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” không còn là khả năng trừu tượng, mà trở thành nguy cơ hiện hữu.
Trong bối cảnh Đảng ta đang đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, các thế lực cơ hội chính trị triệt để lợi dụng các vụ việc sai phạm để lái dư luận theo hướng phủ định bản chất tốt đẹp của chế độ. Nếu không kịp thời định hướng nhận thức xã hội, rất dễ dẫn đến tình trạng “đánh đồng”, “quy chụp”, từ đó làm suy yếu vai trò lãnh đạo của Đảng trên mặt trận tư tưởng - chính trị.
Bên cạnh đó, chủ nghĩa dân túy còn có thể bị sử dụng như một công cụ trong chiến lược “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hóa” quần chúng. Thay vì đối đầu trực diện với Nhà nước, các thế lực thù địch lợi dụng dân túy để từng bước làm suy yếu niềm tin chính trị, làm rạn nứt mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân. Khi niềm tin bị suy giảm, nhận thức xã hội bị nhiễu loạn, thì nguy cơ bất ổn không còn là nguy cơ từ bên ngoài, mà chuyển hóa thành nguy cơ mất ổn định từ bên trong.
Trách nhiệm của toàn hệ thống chính trị
Trong điều kiện các thế lực thù địch đẩy mạnh chống phá trên không gian mạng bằng những thủ đoạn ngày càng tinh vi, sự nguy hiểm của dân túy càng bộc lộ rõ trong vai trò là một biến tướng mới của “diễn biến hòa bình”. Đối với nước ta, đấu tranh với chủ nghĩa dân túy không đơn thuần là xử lý một hiện tượng truyền thông lệch lạc, mà là một bộ phận quan trọng, hữu cơ của sự nghiệp bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, giữ vững ổn định chính trị-xã hội và bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa.
Đấu tranh tư tưởng trong điều kiện mới không còn dừng lại ở việc “phản ứng” khi xuất hiện các luồng thông tin sai trái, mà phải chuyển mạnh sang trạng thái “chủ động dẫn dắt”, “xây dựng thế trận phòng ngừa từ sớm, từ xa”. Phải chủ động cung cấp thông tin chính thống, kịp thời, minh bạch, có sức thuyết phục cao, nhằm chiếm lĩnh trận địa truyền thông từ sớm. Kinh nghiệm cho thấy, dân túy chỉ có “đất sống” khi xuất hiện khoảng trống thông tin hoặc khi thông tin chính thống chậm trễ, khô cứng, thiếu hấp dẫn. Do đó, nâng cao năng lực truyền thông chính sách, truyền thông chính trị hiện đại là giải pháp có ý nghĩa quyết định. Ngoài ra, cần đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận về an ninh tư tưởng trong môi trường số, làm cơ sở khoa học cho việc nhận diện, dự báo và xử lý các biểu hiện mới của dân túy. Nếu không có cơ sở lý luận vững chắc, công tác đấu tranh tư tưởng rất dễ rơi vào thế bị động, phản ứng tình huống, thiếu chiều sâu chiến lược.
Thực tiễn đặt ra yêu cầu cấp thiết phải kết hợp chặt chẽ giữa công tác tư tưởng-lý luận, bảo đảm an ninh mạng-chủ quyền số và xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, đạo đức như những “hàng rào chiến lược” bảo vệ quốc gia trong kỷ nguyên số. Chỉ khi toàn Đảng, toàn dân và cả hệ thống chính trị nhận thức đúng, hành động đồng bộ, chủ động và kiên quyết, thì mới có thể từng bước vô hiệu hóa các tác động tiêu cực của chủ nghĩa dân túy, giữ vững niềm tin xã hội, củng cố đồng thuận quốc gia và bảo đảm sự phát triển bền vững của đất nước trong giai đoạn mới.
Đặng Thành Đạt - Công an phường Mỹ Hào